Türkiye, 81 ile ev sahipliği yapıyor. Türkiye'nin 81 ilinin her biri farklı bir hikayeyi barındırırken bu hikayeler de vatandaşların gündeminde yer alıyor. Her biri farklı anlam ve hikayeye sahip olan bu illere dair detaylar da merak konusu oldu. Şehirlerin isimlerinin de köklü bir geçmişi varken memleketinin adını nereden aldığını merak edenler de şimdiden araştırmalarına başladı.
Tarihi ve doğal güzellikleriyle, turizmiyle, yemek kültürüyle dünyanın dört bir yanında ziyaretçi ağırlayan Türkiye’de 81 il bulunuyor. Her şehrin ise birbirinden farklı kökeni ve hikayesi bulunurken bu hikayeler de tek tek listelendi.
MEMLEKETİNİZ ADINI NEREDEN ALIYOR?
ADANA Adana'yı Uranus' un oğulları Adanos ve Saros, Tarsus' la savaşarak burayı ele geçirmiş. Sabah'ın haberine göre bunlardan Adanos kente ( Adana ) Saros da ırmağa (Seyhan) adını vermiş.
ADIYAMAN Adıyaman ilk zamanlarda, Piran Köyü'nün yerine kuruluydu ve Perre adını taşıyordu. Kent de Mansur'un Kalesi anlamına gelen ''Hısn Mansur'' adıyla anılmaya başlandı. Kent, 1. Selim zamanında alınınca Türkler, buraya Adıyaman demeye başladılar.
AFYONKARAHİSAR Afyon türkülerinde sık sık “Hisar” sözcüğü geçer. “Hisarın bedenleri çevirin gidenleri.” Bu hisar sözcüğünün Afyon türkülerinde sık sık yinelenmesi nedensiz değildir. Acılarla elde edilen yere “Karahisar” dediler ve orada, kara taşlardan bir kale kurdular. On altıncı yüzyılda bölgede afyon yetiştirilmeye başlayınca, Karahisar’ın başına bir de Afyon eklendi ve şehir “Afyonkarahisar” adını aldı.
AĞRI İsmi sınırları içindeki “Ararat” Dağı'ndan alır. Çok eski çağlarda yeryüzü korkunç bir su baskınınına uğradı (Nuh Tufanı). Hıristiyan kaynaklarına göre de Ararat Dağı'na kondu. Ararat, önce Aran sonra da Ağrı adını aldı.
AKSARAY Selçuklu Sultanı İzzettin Kılıçarslan, şehirde cami, medrese, kümbetler ile büyük ve beyaz bir saray yaptırdı. Şehir “Aksaray” adını işte bu beyaz saraydan aldı.
AMASYA Coğrafyacı Strabon Amasya için Amaseia sözcüğünü kullanmaktadır. “Ana” anlamına gelen ‘Ama’ ve onun çeşitlemesi olan ‘Mâ’ ibaresi ile bağlantılıdır. Amaseia sözcüğü de Persler zamanındaki asıl söyleniş şeklinin Hellen ağzına uydurulmuş biçimidir.
ANKARA İslam kaynaklarında Ankara’nın adı Enguru olarak geçer. Frig dilinde Ank “engebeli, karışık arazi anlamına gelir.” Şehrin diğer isimleri; Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürlü, Engürüye, Angare, Angera, Ancora, Ancora ve son olarak Ankara şeklini almıştır.
ARDAHAN Ardahan'ın isim babası ise Gürcülerdir. Ardahan adı Gürcüce Ardana’dan gelmektedir.
ANTALYA MÖ ll.ci yüzyılda Bergama kralı Attalos ll tarafından kuruldu. Şehir önceleri ismini kurucusundan aldı ve Attaleia adıyla anıldı. Daha sonra bu isim Adalia, Antalia ve en son Antalya şekline dönüştü.
ARTVİN İskitler tarafından kuruldu. Artvin sözü iskitçedir.
AYDIN İlk olarak Argoslar tarafından kuruldu. Anadolu beylerinden Aydınoğlu Mehmet Bey’den aldı. Aydın, Mehmet Bey'in babasının ismidir.
BALIKESİR Şehrin adının eski hisar anlamına gelen Paleokastio’dan türediği sanılmaktadır. Halk arasında dolaşan bir söylentiye göre de balı çok anlamına gelir. Çünkü Kesir Arapçada çok anlamına gelmektedir.
BARTIN "PARTHENIA"dan Bartın'a dönüşen adın kaynağı "PARTHENIOS"tur. Bartın Irmağı'nın antikçağdaki adı olan Parthenios, Yunan mitolojisinde OKENAUS'un çocuklarından birisi ve "Sular Tanrısı"dır. "Sular ilahi veya muhteşem akan su" anlamlarına gelir. Bir başka anlamı da "Genç bakire veya genç kızlar için koro türküleri"
BATMAN Batman ismi Orta Çağdan beri kullanıla gelmiş ve Batman Çayı ile bütünleşen bir isim olarak karşımıza çıkmıştır.
BAYBURT Eldeki kaynaklara göre kasabanın ortaçağdaki adı “Paypert” ya da “Pepert” idi. Bayburt adı buradan gelmektedir.
BİLECİK Bizanslılar döneminde burada Bilekoma adlı bir kale vardı. Osman bey burayı alınca bu adı Bilecik olarak adını verdi.
BİNGÖL Buradaki birçok göllerden dolayı bu isim kendisine verildi.
BİTLİS Kimi tarihçilere göre, “Bageş” ya da “Pagiş” sözcüklerinden türemiştir. Kimilerine göre de Büyük İskender’in komutanı “Lis” ya da “Badlis” burada bir kale kurmuş. Bitlis sözcüğü bu komutanın isminden kaynaklanıyormuş.
BOLU Önceleri Bithynion Romalılar döneminde ise Claudiopolis adı verildi. Türkler burayı alınca Claudiopolis sözcüğünü kısaltıp sadece polis dediler. Daha sonra halk dilinde değişerek Bolu oldu.
BURDUR Eski adı Askaniya’dır. İsmini yanında kurulmuş olduğu Burdur gölünden alır.
BURSA Eski çağlardaki Bitinya bölgesinin başkentidir. Buraya kurucusu Bitinya kralı Prusias’ın adı verildi.
ÇANAKKALE Marmara ve Ege denizlerini birleştiren Boğaz’daki şehir ve kasabaların en büyüğü ve il merkezidir. Boğaz'ın doğu kıyısında ve en dar yerinde kurulmuştur. Burada denizini şekli tıpkı bir çanağı andırır. Bugünkü ismini buradan alır.
ÇANKIRI İlkçağda “Gangra” kalesinin eteğinde kuruldu. İsmini Gangra kalesinden alan Çankırı’ya yakın zamana kadar Çangırı ve Çenğiri deniliyordu.
ÇORUM Rivayete göre Çoğurum kelimesinden türetilmiştir. Bu da bölgede zamanında Rumların çoğunluğu oluşturmasından kaynaklanmaktadır.
DENİZLİ Deniz-ili kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. İl eski Türkçede ülke, memleket anlamına gelir. Yani deniz memleketi denilir. Bir diğer rivayete göre de kelimenin aslı domuz-ili'dir.
DİYARBAKIR Bakır ülkesi anlamına gelmektedir. Bu ismin kaynağı Diyar-ı Bekir’dir. Bekir’in memleketi anlamına gelir. Diyarbakır’ın eski adı Amid veya Amed’dir. Gelen veya bizim anlamına gelir. Dede Korkut kitabında Amid’e Hamid de denilmiştir.
DÜZCE Adının nereden geldiği konusunda herhangi bir kayda rastlanmamıştır.
EDİRNE Romalılar döneminde imparator Hadrianus tarafından kurulduğu için şehir “Hadrianopolis” adını alır. Hadrianus’un şehri anlamına gelen bu sözcük, sonradan değişimlere uğrayarak Edirne halini aldı.
ELAZIĞ 1834 yılında Mezra denilen yerde kuruldu.1862 yılında buraya o sıradaki padişah Abdülaziz’in onuruna “Mamuretülaziz” adı verildi. Bu ismi uzun bulan halk onu Elaziz olarak kısalttı. 1937 yılında Elazığ’a çevrildi.
ERZİNCAN Erzincan ovasından adını alır. Ezirgan diye halk tarafından söylenir. Buranın eski adı Eriza’dır.
ERZURUM Ardı Rum kelimesinden gelir. Yani Rum toprağı demektir. Diğer bir rivayete göre de Selçuklular buraya Erzen-Rum demişlerdir. Erzen darı demektir. Şehir o zamanlar bir tahıl ambarı olarak kullanılmıştır.
ESKİŞEHİR Eski adı Doylaion’dur. 1080 yılında Türkler burayı ele geçirdi. 1175 yılında burasını Bizans geri aldı. Kılıçarslan bu şehri daha sonra geri alınca, ona “Bizim eski şehrimiz” anlamına gelen Eski Şehir adını verdi.
GAZİANTEP Şehrin eski adı Ayıntab’dır. Kelime anlamı, pınarın gözü demektir. Halk bunu Antep olarak değiştirmiştir. Halk Kurtuluş Savaşı'nda Fransızlara karşı başarılı bir savaş verince 6 Şubat 1921’de çıkarılan bir yasayla Gazi unvanı verildi.
GİRESUN Şehrin nerede kurulduğu ve kimler tarafından iskan edildiği konusu tartışmalıdır. Bu tereddüt M.Ö. 350 yıllarına ait kaynaklarda da yer almaktadır. Romalı idareci Arrien Farnakia'nın eski adının Kerasus olduğunu belirtmiş ve buranın Sinoplular tarafından kurulduğunu yazmıştır.
GÜMÜŞHANE Burada daha önceleri gümüş madenleri olduğundan, bu şehre Gümüşhane denilmiştir.
HAKKÂRİ Hakkâri kelimesi Kürtçe'den dilimize geçmiştir. Rivâyete göre kelimenin özü "Kar-in" olup "Her" önekini almıştır. Kürtçede "Kar-in", "-ebilmek" manasına gelip, insanın güç yetirebilme durumunu anlatır. Dolayısıyla "Hakkâri" kelimesinde "hep güçlü, hep edebilen" anlamı vardır.
HATAY Avrupalılar Çin'in kuzeyine "Hıtay" derlerdi (Rusçada "Kitay"). "Hıtaylar" ismini taşıyan yarı göçebe Türk kabileleri 10. yüzyılda Mançurya'yı ve Çin'in kuzeyini işgal etmişler ve burasının ismi "Hıtay" kalmıştı. Atatürk "Hıtaylar"ın Anadolu'ya da gelmiş olduklarına inanıyordu. "40 asırlık Türk yurdu" saydığı Antakya'ya Hatay ismini bu yüzden vermişti.
IĞDIR Iğdır''ın adı; 24 Oğuz boyundan 21’ncisi sayılan İç-Oğuzlar-Üç-Ok kolunun ve Oğuz Han''ın altı oğlundan biri olan Cengiz Alp''in en büyük oğlu olan "Iğdır Beğ" den gelmektedir. Yazıcıoğlu ve Resid-Üd-Din''e göre ise "iyi, ulu, bahadır" manalarına gelmektedir.
ISPARTA Büyük İskender Kral olduktan sonra (MÖ 356 - 323) Anadolu'nun batısı Yunan egemenliği altına geçti. Atina Yunanlıları, Anadolu'nun batısına göç etmeye başladı.Mora Yarımadası Ispartalılarından büyükçe bir topluluk geldi; Isparta Kenti'ne yerleşti. Kente de kendi ülkelerinin ISPARTA adını verdiler.
İSTANBUL MÖ. 658 yılında Megara kralı Byzas tarafından kurulduğundan bu şehre kurucusundan dolayı Bizantion adı verilmiştir.Roma imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasının adıyla “Antion” olarak anıldı. Bizans İmparatoru Konstantin bu şehri yeniden kurunca buraya kendi adını verdi. Şehre “Konstantin veya Konstanpolis” adı verildi. Araplar “Kostantiniye, Romalılar Konstantinopolis” demişlerdir. Daha sonra bu ismin kısaltılmış şekli olan “Stin-polis” deyimi kullanıldı. İşte İstanbul bu “Stin-Polis” şehrinden türetildi. Türkler burayı alınca Müslüman şehir anlamında “İslambol” adını verdiler. Fakat daha sonra İstanbul olarak değiştirildi.
İZMİR Şehrin asıl adı “Smyrna”dır. İzmir kelimesi Smyrna’nın halk arasındaki kullanış şeklidir. Homeros destanlarında bu kent ismini Kıbrıs Kralı Kinyras’ın kızı Smyra’dan alır ve tanrıça Artemis İzmirlidir. Kimi kaynaklara göre de İzmir şehrini ilk kuran Hititler değil Amazonlar’dır. (Hititler de buraya Navlühun adını vermişlerdir.
KAHRAMANMARAŞ Asıl adı Markasi’dir. Halk dilinde Maraş olarak değişmiştir. Kurtuluş Savaşı'nda Fransızlara karşı şehirlerini kahramanca savunduklarından meclis tarafından ll Şubat 1922’de kahraman unvanı verildi.
KARABÜK Karabük bir Cumhuriyet şehridir. Safranbolu ilçesinin bir köyü olan Öğlebeli'nin 13 hanelik mahallesi olan Karabük, 1935 yılında Ankara-Zonguldak demiryolunun açılmasıyla bugünkü istasyonun olduğu yere bir ad verilmesi gerektiğinde 13 hanelik Karabük Mahallesi İstasyonu adı verilmiştir.
KARAMAN İlk ismi Laranda’dır. Selçuklu ve Osmanlılarda ki ismi Larende idi. Karamanoğullarının başkenti olduğundan buraya daha sonra Karaman adı verildi.
KARS MÖ 130-127 yılında buraya yerleşen Karsak oymağından dolayı şehre Kars adı verilmiştir. Kars kelimesinin anlamı ise deve ya da koyun yününden yapılan elbise veya şal kuşağı anlamına gelir.
KASTAMONU Şehrin eski adı “Tumana”dır. Buraya daha sonra Gas-Gas isimli bir kavim yerleşti. İşte Kastamonu Gas ve Tuman’ın birleşmesinden meydana gelmiştir.
KAYSERİ Romalılar Mazaka adlı şehri alınca buraya Kaysarea adını verdiler. Yani İmparator Şehri anlamına gelir. Daha sonra Kayseri olarak halk arasında yayıldı
KIRIKKALE Kırıkköyü ile kentin merkezinde bulunan Kaletepe'nin kısaltılarak birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir. Bu ismin halk tarafından yakıştırıldığı kanaati yaygın olmakla beraber bölgenin ismi Şehrin ismi şehitlerin kahramanlıklarını ve kimliklerini ifade etmektedir.
KIRKLARELİ Kırklareli ismi, toprakları bünyemize katan 40 savaşçıdan gelir, diğer adları deliler veya akıncılar olarak bilinen bu savaşçılar kaleyi ele geçirirler fakat, buradan kurtulamayacağını önceden bilen bizanslıların toplu intaharı ile onlarda bu topraklarda hayatını kaybeder.
KIRŞEHİR 'Kır' ve 'Şehir' kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. Büyük olasılıkla 8. yy'da bölgeye gelen Türkmenler tarafından Kiris, Kilis diye söylenmiş ve bugünkü yeri Kilis olarak isimlendirilmiştir.
KOCAELİ Orhan Gazi döneminde bu bölgeyi fetheden Akçakoca isimli komutandan dolayı buraya Kocaeli denildi.
KONYA İsa’dan önce 47-50 ve 53 yıllarında Hıristiyan azizlerinden St. Paul burayı ziyaret etti ve şehir önemli bir dinsel merkez olarak gelişti. Bu nedenle Hıristiyanlar ona, “İsa’nın tasviri” anlamına gelen “Ikonyum” adını verdiler. Abbasiler burayı alınca “Kuniye’ye” çevirdiler. Türkler bu ismi Konya olarak değiştirdi.
KÜTAHYA Frigler buraya “Katyasiyum veya Katiation” adını vermişlerdir. Daha sonra yöre halkı buraya Kütahya demiştir.
MALATYA Hititler döneminde buranın adı “Meliddu”dur. Halk tarafından Malatya olarak değişmiştir.
MANİSA Yunanca Magnesya’dan gelmiştir. Türkler burayı alınca Manisa olarak şehrin ismini değiştirdiler.
MARDİN Mardin adının Süryanicede Marde’den geldiği rivayet edilir. Romalılar “Maride” Araplar ise “Mardin” adını vermiştir. Diğer bir rivayet göre ise Kürtçedeki Mer-din yani erkek, yiğit –görmek kelimesinden geldiği söylenmiştir.
MERSİN Mersin'e Mersin denilmesinin sebebi şimdiki Mersin şehrinin yakınlarında eskiden MERSİNLİ adında bir aşiret varmış. Bu aşiret Türkistan’dan gelen aşiretlerdenmiş. MERSİN adı ile Anadolu'da daha yedi-sekiz tane köy vardır ki, MERSİN adı bu Mersin adındaki Türk oymağının adına göre konmuştur.
MUĞLA Eski adı “Mobolla”’dır. Türkler buraya daha sonra Muğla demişlerdir.
MUŞ Bir rivayete göre Süryanicedeki suyu bol anlamına gelen Muşa’dan diğer bir rivayete göre ise şehrin kurucusu “Muşet’den gelmiştir
NEVŞEHİR On sekizinci yüzyıla kadar şehir bir köydü ve adı “Muşkara” idi. Daha sonra Nevşehirli Damat İbrahim Paşa köyünü geliştirdi ve yeni şehir anlamında Nevşehir adını verdi.
NİĞDE İlkçağda bölgede Nagdoslular adlı bir kavim yaşadığından bu şehre isimlerini vermişler. Arap kaynakları şehre “Nekide veya Nikde” demişlerdir. Halk ise şehre Niğde adını vermiştir.
ORDU Eski adı “Kotyora”dır. Halk tarafından bu isim değişikliğe uğramıştır.
OSMANİYE Osmaniye’nin adı farklı bir kaynaktan Arapça Otman’dan gelmektedir.
RİZE Kafkas kökenli bir kelime olduğu sanılmaktadır.
SAKARYA Adını sınırları içinden geçen Sakarya Nehri'nden alır.
SAMSUN Eski adı “Amisos”dur. Samsun ismi bu kelimenin halk arasından değiştirilmesidir.
SİİRT Siirt adının Keldani aslından geldiği ve şehir anlamına geldiği söylenir. Diğer bir rivayete göre ise Sert kelimesinin bozulmuş şeklidir.
SİNOP Sinop ismi Sinope isimli bir Yunan tanrıçasından gelmektedir. Şehrin önceki ismi de Sinope'dir.
SİVAS Bu gün kullanılan Sivas isminin kaynağı hakkında ise farklı görüşler bulunmaktadır. Bunların içinden ‘Sebaste’ Sebasteia eski yunancada (Augustus Şehri) ismi, Pontus kralı Polemon’un hanımı Pitodoris tarafından verilmiştir. Şehrin ilk kurulduğu dönemlerde, bugünkü şehrin merkezinin bulunduğu yerde büyük çınar ağaçlarının altında üç adet su gözesi (Kaynağı) bulunmaktadır. Bu gözelerden bir tanesi “Allah’a Şükür”ü ikincisi “ana ve babaya saygı”yı, üçüncüsü de “Küçüklere sevgi”yi temsil eder. Bu bölgede yaşayan insanlar, zamanla bu özelliklerini koruyamayıp yitirince, bu üç göze de kurur. Şehrin isminin de “üç göze” anlamına gelen “Sipas”tan kaynaklandığı ve zamanla bugün kullandığımız “Sivas”a dönüştüğü ileri sürülmektedir.
ŞANLIURFA Eski adı “Orhoe veya Orhai”dir. Dah sonra Araplar tarafından “R”ya çevrilmiştir. Bir diğer rivayete göre ise Kürtçeden gelmekte olup R yani güneş demektir. Şehir Babil hükümdarı Ramis-Nemrut tarafından kuruldu.
ŞIRNAK Şırnak, Nuh’un Gemisi kalıntılarının olduğu öne sürülen Cudi Dağı’nın Kuzeyinde Şehr-i Nuh adıyla kurulmuş, önceleri Şerneh, daha sonraki yıllarda ise Şırnak adını almıştır.
TEKİRDAĞ Adını, kıyı boyunca uzanan Tekirdağları'ndan almıştır.
TOKAT Eski adı “Komana Pontika”idi. Tokat adının Pontika adının halk arasından değişmiş şeklidir.
TRABZON “Trapezus” sözcüğünden gelir. Anlamı dörtköşe’dir.
TUNCELİ Burada bazı maden yataklarının bulunmasından dolayı şehre Tunceli adı verilmiştir. Yani Tunçülkesi demektir.
UŞAK Çocuk veya genç adının halk dilinden söylenişidir. Bazı rivayetlere göre ise uşak kelimesinin âşık kelimesinden geldiği söylenmiştir.
VAN Van’ı Asur kraliçesi Semiramis kurdu. Bundan dolayı şehre “Şahmirankent” adı verildi. Daha sonra Persler döneminde buraya Van adında bir vali geldi ve şehri bayındır hale getirdiğinden şehre onun adı verildi.
YALOVA Yalova'nın adının nereden geldiğine dair çeşitli iddialar ortaya atılsa da en çok kabul göreni Osmanlı döneminde Çiftlikköy ilçesinden başlayıp Termal ve Çınarcık ilçelerini içine alan bölgeye verilen Yalova'da "Katırlı" beldesinin adı Esenköy, geçmişte hapishane bulunduğundan yıllarca "Zindan" olarak anılan Teşvikiye beldesine bağlı mahallenin ismi ise Yukarı Teşvikiye olarak değiştirildi.
YOZGAT Yozgat isminin kaynağına ilişkin değişik söylentiler vardır. Yozgat sürü veya otlak kent anlamına gelir. Bozok Yaylası eskiden beri hayvancılığın gelişmesinde önemli yer tutmuştur. Yozkent, sürüleri bol olan şehir anlamına gelmektedir. Daha sonra bu ismin Yozgat olarak değişikliğe uğradığı ileri sürülmektedir.
ZONGULDAK Kent merkezinin Üzülmez Deresi'nin ağız kısmında yer alması ve derenin ilk çağda "Sandra" adıyla anılması, burada kurulan yerleşmenin de "Sandaraca" adını taşıması nedeniyle, zamanla bu adın Zonguldak'a dönüştüğünü savlamaktadır.
Her biri farklı güzelliklere ve tarihi dokulara sahip olan bu şehirlerin isimlerinin de köklü bir geçmişi bu şekilde açıklandı.
